Experiment (nog) niet geslaagd...

Afgelopen zondag schreef ik hier over mijn experiment om sap van rozenbottels te maken in de sappan of ontsapper. Het was geen succes...

Om te beginnen duurde het lang, wel een uur, voordat er een redelijke hoeveelheid sap was: een halve liter. Er zaten overigens geen haartjes in, dus dat was wel weer mooi.

Enfin, ik deed het sap in een pannetje en zette het op de elektrische pit die ik volgens mij uit had gedaan. Toen ging ik even naar de recycling om papier en glas weg te brengen. Daar ontmoette ik iemand, die me vertelde dat er een lijsterbes was met dikke bessen, waar de vogels al aan begonnen. Omdat ik van plan ben lijsterbessenwijn te maken, ging ik daar dus snel heen. Een tas vol bessen geoogst, en toen nog even naar de boutique, onze ruilplek voor goederen, boeken en kleding. Daar trof ik een bekende, die druk bezig was nieuwe spullen uit te sorteren. Of ik even kon helpen. Tuurlijk!

Om een lang verhaal kort te maken: na een uur kwam ik terug en zag mijn bungalow blauw van de rook. De pit had nog wél aangestaan: op vol. Alle sap was verkoold en het kostte me wel een uur om de pan schoon te maken en de geur van rook enigszins uit het huis te krijgen.

Dit jaar laat ik de rozenbottels maar even voor wat ze zijn.

Rozenbottels in de ontsapper: een experiment

Het is een prachtige herfstdag hier. De rozenbottels staarden me al een week aan. Maar wat een werk zijn ze! Ik heb geleerd dat je ze open moet snijden en de zaadjes eruit moet halen, omdat er haartjes inzitten die irriteren. Ik heb dat vorig jaar gedaan en was er uren mee zoet. Daardoor ben ik nu helemaal klaar voor een experiment!

Ik plukte een tas vol rozenbottels. Je wilt ze zacht, maar nog wel stevig en glimmend hebben. Ik gebruik de dikke, vlezige bottels van de Rosa rugosa. De kroontjes haalde ik eraf. Even afspoelen en dan hup, in de ontsapper.

Ontsapper?! Ja, dat is een geweldig iets. Het is een driedubbele pan. In het onderste gedeelte doe je water, dat je verhit tot het gaat koken en dus stoom geeft. De stoom komt in het bovenste gedeelte, waar het fruit zit. Door de stoom openen de cellen zich en stroomt het sap eruit. Dat komt in het middelste deel van de pan. Daar zit een slangetje aan vast. Het hete en gesteriliseerde sap kun je zo in een schone fles of pot laten stromen en afsluiten. Of in een pan doen er er gelei van maken. Of in een gistingsvat doen en er wijn van maken!

Wat ik nu wil uitvinden is, of de haartjes ook in het sap terechtkomen. Als dit niet gebeurt, maak ik gelei van het sap. Als er nog wel haartjes inzitten, zal ik het door een doek zeven. Werkt dat ook niet, dan maak ik wijn van dit sap. Zo houd ik al altijd iets lekkers aan over.

Ik ga nu terug naar mijn pan en laat jullie weten hoe het ging!

Verlepte dahlia's nog prima om mee te verven

Is dat niet geweldig? Eerst heb je het plezier van de bloemen in de tuin of in de vaas en dan kun je er nog prima mee verven!

Ik liet 400 gram bloemen een uur lang zachtjes pruttelen. Daarna koelden ze de hele nacht af. De volgende morgen zeefde ik de bloemen uit de vloeistof; belangrijk, want eerder had ik allemaal slijmerige stukjes plant in mijn wol zitten!

Vervolgens loste ik een theelepel aluin op in heet water en voegde dat bij de vloeistof. Toen kon de nat gemaakte wol erin: 200 gram. Dat bracht ik weer langzaam aan de kook en opnieuw liet ik het een uurtje pruttelen. Nadat het helemaal was afgekoeld, spoelde ik de wol tot het water helder was.

Het resultaat is een diep, warm geel. Dat past mooi bij alle andere gele kleuren die ik nu heb :p

Even rust en sokken breien

Het is even rustig op de blog. Ik ben inmiddels intern verhuisd en dat vroeg tijd om even te wennen. Ook was er nogal wat regen, zodat ik uren heerlijk rustig heb zitten breien. Gisteren waren de sokken af. Ze zijn voor Hugo: hij trok ze meteen aan!

Paardenbloemwortel: nu oogsten

De natuur komt tot leven! Ook de paardenbloemen beginnen te groeien en nu is het een goede tijd om de wortels te oogsten. Je graaft ze op, spoelt en borstelt ze af en dan kun je ze drogen of je maakt er tinctuur van. Voor het drogen snijd je de wortels in kleine stukjes en spreid je ze uit op wat papier of op een doek. Gewoon een tijdje laten drogen en dan in een papieren zakje doen.

Ik heb er tinctuur van gemaakt.

Nadat ik de wortels schoon heb gemaakt, sneed ik ze in stukjes. Daarna gingen ze in een jampotje met wodka erop. Rechts zie je een potje met wortels die ik eerder op tinctuur had gezet. Zo kun je goed zien hoe de tinctuur van kleur verandert als de inhoudsstoffen van de plant in de alcohol oplossen. Ik gebruik de tinctuur drie keer daags, tien druppels. Neem het niet langer dan zes weken en stop dan een tijdje.

Paardebloemwortel maakt de gal vloeibaarder en zorgt voor twee tot vier keer zoveel galafscheiding! Zo helpt het de lever en voorkomt het galstenen. Verder helpen de bitterstoffen je hele spijsvertering: meer speeksel, meer maagsappen en meer pancreassap; dus een betere vertering.

Een derde belangrijke eigenschap is, dat het zorgt dat je meer gaat plassen, wat ook weer reinigend werkt. Bij plaspillen verlies je gemakkelijk kalium, maar paardenbloemwortel bevat juist veel kalium en is dus een heel complete remedie. Dit geldt voor de wortel, maar vooral ook voor het blad. Je kunt dus prima ook wat blad bij de tinctuur doen.

Het voorjaar is dé tijd om wat te gaan reinigen. Paardenbloem past daar helemaal bij, of het nu tinctuur is, of thee van de gedroogde wortel, of jonge blaadjes in de salade.

Findhorn: terugblik na ruim een jaar

In 2004 gaf iemand mij een boek over de tuin van Findhorn en had ik meteen het gevoel: daar wil ik heen! Na jaren moestuinieren en werken met wat ik noem ‘alledaagse spiritualiteit’ leken twee voor mij belangrijke dingen samen te komen. Binnen enkele weken gingen mijn man Hugo en ik op Experience Week en toen ik de deur binnenstapte liepen de tranen over mijn wangen. Ik was thuis.

In de jaren erna gingen we alleen nog naar Findhorn op vakantie, twee keer per jaar. We spraken er regelmatig over om er te gaan wonen, maar onze kinderen waren nog te jong en het was ook wel een hele stap. Zeker toen we - geïnspireerd vanuit onze ervaringen in Findhorn - Transition Town Groningen startten. Dat voorzag voor een groot deel in onze behoefte aan zingeving, ‘community’ en contact met gelijkgezinden.

Sprong wagen
In september 2010 besloten we de sprong te wagen. We hadden drie maanden om ons huis op te ruimen, veel van onze spullen te verkopen en weg te geven en afscheid te nemen van familie en vrienden. Op 17 december 2010 arriveerden we hier, met elk één koffer en onze fietsen!
Inmiddels zijn we helemaal ingeburgerd. Ik werk fulltime in de tuin en Hugo in de keuken. Mijn werk bestaat deels uit tuinieren en deels uit gasten begeleiden, die naar Findhorn komen om onze manier van werken te ervaren. Daarnaast maak ik in mijn vrije tijd kruidenmiddelen en geef workshops over het gebruik van de planten die hier groeien.

Levendig klooster
Het is een goed leven. In een zeker opzicht is het als het kloosterleven: de structuur van eenvoudig werk, afgewisseld met tijd voor contemplatie. Maar dan wel een erg levendig klooster. We wonen en werken met zo’n vijftig mensen samen in Cluny Hill, een voormalig Victoriaans hotel. Daarnaast is het een wekelijks komen en gaan van gasten. In het hoogseizoen leven we hier met 120 mensen. Erg leerzaam: in Nederland had ik mijn eigen praktijk en stuurde ik vooral mezelf aan. Als het lastig werd met andere mensen was mijn strategie: ik kan het wel alleen. En: ik doe het wel op mijn manier. Dat werkt hier niet. Ik heb – soms op de harde manier - leren samenwerken, leren vragen om hulp. En leren buigen voor wat dienstbaar is voor het geheel, in het besef dat ik op mijn unieke manier bijdraag. Met meer mensen samenwonen is veel duurzamer dan ieder in zijn eigen huis. Op een prettige manier met elkaar kunnen samenleven en kunnen omgaan met conflicten zijn volgens mij de belangrijkste skills die we te leren hebben voor de tijd die voor ons ligt.

Geen rekeningen meer!
Omdat we nog in opleiding zijn, verdienen we niet. Wel hebben we een kamer, alle maaltijden, een schoon huis, een prachtige tuin, een sauna en een mentor die ons helpt met onze persoonlijke groei. En een van de beste dingen is, dat we geen rekeningen meer krijgen! We geven alleen wat uit aan zo nu en dan een reis naar Nederland, uitstapjes en soms een echte cappuccino in het dorp. Kleding en boeken kopen we soms ook, maar er wordt veel geruild en er is een uitgebreide bibliotheek. Hoewel we weinig geld hebben, voelen we ons rijk.
Wat ik een grote bonus vind, is dat ik me zo verbonden voel met Schotland. Het is hier zo weids en mooi, de lucht is fris, ik hou van het klimaat en het licht (hoewel het in de winter ook erg donker kan zijn) en de ruimte. We wonen tegen een bos aan, maar zien ook heuvels en zitten op fietsafstand van de zee.

Inzetten voor beter wereld
Het was lastig voor ons om Transition Town Groningen achter ons te laten. We waren de motor achter het geheel en waren bezorgd of het wel verder zou gaan als we eruit stapten. Het bestaat gelukkig nog wel en het heeft de nieuwe groep natuurlijk tijd gekost om het project op hun manier door te laten gaan. We zijn met TTG begonnen omdat we ons wilden inzetten voor een nieuwe manier van leven en ik ben trots op wat we bereikt hebben. Maar het was ook wel een uitputtingsslag.
Ook hier zetten we ons in voor een nieuwe wereld, maar dan samen met anderen, die daar ook voor hebben gekozen en met vijftig jaar ervaring op deze plek achter ons. We wonen in een ecodorp en ons dagelijks werk is gasten te inspireren hun leven om te gooien. Dat geeft een enorm gevoel van vervulling en ik ben gewoon ontzettend dankbaar dat we hier nu zijn.

De Findhorn Foundation is een spirituele gemeenschap in het noordoosten van Schotland, die dit jaar zijn 50ste verjaardag viert. Het is daarnaast een ecodorp en een holistisch centrum waar cursussen en workshops worden gegeven. Meer informatie vind je op www.findhorn.org.

Dit artikel verscheen eerder in ZOZ van Omslag

Jam maken: veertig potten!

Even een kijkje in 'mijn' keuken in de Findhorn Foundation: vorige week maakten we samen jam! Er waren nog kruisbessen in de vriezer en we hadden een grote doos bananen gekregen van de groenteleverancier, omdat die zwart geworden waren door de kou (maar nog prima te eten). Ik had al maanden potten gespaard en die vulden we met een kruisbessen - bananen - gemberjam. Met weinig suiker en marmello. De combinatie is heerlijk en het hele huis smult ervan!

Tadaaa!

Leuke workshop: verven met Indigo

Afgelopen zaterdag volgde ik een workshop bij een van de leden van de spinning circle. We hadden een heerlijke middag met mooie resultaten!

Misschien nog wel het allerleukst vond ik, dat alle vijf de vrouwen iets hadden, dat ze anderen wilden leren: verven, samosas maken, wijn maken, spinnen en, in mijn geval, kruidenremedies maken. Er was bovendien een prachtige wilde tuin met veel kruiden en verfplanten én ik kreeg een pan die als verfpot kan dienen. Ik geloof niet dat ik leukere manieren kan bedenken om de middag door te brengen :)

Gevonden: longenmos!

Al een tijdje was ik hier op zoek naar Longenmos (Lobaria pulmonaria). Ik hoorde er voor het eerst over tijdens onze spinning circle, waar iemand vertelde dat je er wol mee kunt verven. Ik kreeg een beetje van dit korstmos mee en het werd een prachtige kleur! Op de foto is het de buitenste bruine kleur. Daar wilde ik wel meer van...

En toen ontdekte ik dat het ook een medicinaal kruid is! Mijn favoriete kruidenboek, Holistic Herbal van David Hoffmann (in het Nederlands heet dit boek De Findhorn Kruidengids, alleen nog tweedehands te krijgen) geeft aan dat het gebruikt kan worden bij klachten van het ademhalingsstelsel, zoals hoest, bronchitis en astma. Het ondersteunt het ophoesten van slijm en werkt tegelijkertijd verzachtend en helend op het slijmvlies. Onderzoek heeft uitgewezen dat er ook antibiotische stoffen in Longenmos zitten. Ik ben er een tinctuur van aan het maken en ga dit zeker op iemand uitproberen.
Bij veel kruiden is hoe het eruit ziet een indicator voor hoe het gebruikt kan worden. Longenmos is daar een goed voorbeeld van. Als je op de foto klikt en de foto vergroot, zie je niet alleen een gelijkenis met de vertakkingen van de luchtwegen, maar ook bobbeltjes, die doen denken aan de longblaasjes!

Ik vond dit kruid tijdens een wandeling langs de river Findhorn. Ik had de hele wandeling al omhoog lopen kijken (meerdere malen bijna gestruikeld...) omdat ik weet dat de lucht hier heel schoon is en de bomen er behoorlijk oud zijn: de ideale condities voor dit korstmos. Net toen ik dacht dat ik het niet meer zou vinden, zag ik het ineens. Ik vind dat altijd een bijzonder moment: als ik iets zoek en ik niet precies weet hoe het eruit ziet en dan iets zie en gewoon weet dat dat het is! Morgen ga ik weer naar de rivier en hoop ik meer te vinden. Ik haal het overigens niet van de bomen af, maar verzamel wat op de grond is gevallen.

Prachtig is het hier, vind je niet?

Zaaien in toiletrolletjes

Iemand vroeg me hoe ik dat doe, zaaien in toiletrolletjes. Wel, dat is nogal simpel.

1: verzamel genoeg toiletrolletjes - bijvoorbeeld de hele winter. Hier in de Findhorn Foundation heb ik na een paar weken al genoeg :)

2: zet ze in een zaaibak of een lage kartonnen doos

3: vul de rolletjes in de zak met zaaigrond of in een emmer door er met de vingers van beide handen potgrond in elk uiteinde te duwen. Zo mors je nauwelijks met grond. Zorg ervoor dat de grond er niet te los in zit en houd in het geval van peulen ongeveer 2 cm onder de bovenrand vrij.

4: leg de zaden erin

5: vul de kokertjes verder op met potgrond en druk opnieuw aan. Ze zijn nu tot de bovenrand gevuld.

6: geef water (niet te veel, dan rotten de zaden!) en wacht...

7: hebben de plantjes twee of drie paar blaadjes, zet ze dan met kokertje en al in de grond. Voordeel is dat de wortel helemaal intact blijft en de plantjes dus zo weinig mogelijk stress ervaren. Het kokertje verteert vanzelf en is voer voor de wormen. Ik gebruik deze methode voor wat grotere zaden als peulen, erwten, lathyrus, tuinbonen, sperziebonen en maïs.

Als de peulen er zo uit zien, kunnen ze de tuin in. Veel plezier ermee!

Veldkers: een gezond en lekker onkruid

Dit onkruidje, Veldkers (Cardamine hirsuta), zie je op het moment veel. Het heeft de speciale eigenschap om te gaan ontkiemen als het kouder wordt en te groeien in de winter! Dat is mooi, want het is ook een eetbaar plantje. En op het moment groeit er niet zoveel eetbaars. Als een telg van de kruisbloemen-familie (net als tuinkers, pinksterbloemen en alle soorten kolen) heeft het een mild peperige smaak, net lekker! Het is een van de allereerste wilde planten die je in het voorjaar kunt eten. Gewoon uit de grond tillen, wassen, worteltjes eraf snijden en door de salade. Gezond is het ook nog: vers uit de tuin en vol vitamine C!

Tinctuur maken: zo doe je dat

Rondom Kerst vertelde ik in dit bericht hoe ik wortels opgroef en schoonmaakte om er tinctuur van te maken. Een tinctuur is een uittreksel van een kruid in alcohol. In dit geval heb ik de wortel van Moerasspirea kleingesneden en in een schone jampot gedaan. Toen heb ik er wodka bijgedaan. In Nederland zou ik graanjenever hebben gebruikt, hier heet dat zelfde product wodka! Ik heb er zoveel bijgedaan, dat de wortelstukjes genoeg ruimte hebben om te 'zwemmen' en goed onder staan. Want alles wat boven de alcohol uitkomt, kan gaan schimmelen.

Nadat de tinctuur bijna anderhalve maand in de kast heeft gestaan, zeef ik hem uit. Ik gebruik een glazen maatbeker, zodat ik kan zien hoeveel tinctuur er na het zeven uitkomt. Verder een zeef en een schoon stuk oud laken. De procedure is heel eenvoudig: ik keer de pot om boven de zeef en de tinctuur loopt de maatbeker in!

Zoals je kunt zien is de tinctuur prachtig helder en diep rood van kleur. Ik probeer zoveel mogelijk de alcohol uit de doek met kruiden te persen. Er schijnt zoiets te bestaan als een tinctuurpers, maar die heb ik (nog) niet.
De tinctuur doe ik daarna in een schone pot met etiket en berg ik weer op in de kast, uit het licht.

Moerasspirea (Filipendula ulmaria) groeit op vochtige plekken. De creme-witte bloemen zien er vrij luchtig uit en verspreiden een zoete lucht. Insecten zijn er gek op! De wortels laten een heel ander beeld zien: ze vormen een taaie mat, waar je bijna niet in komt met je spade!
Net als Wilg bevat Moerasspirea salicylate zouten. Deze werken pijnstillend en ontsteking remmend. In de 19e eeuw is hieruit het acetylsalicylzuur ontwikkeld, dat aspirine werd genoemd, naar de oude Latijnse naam van Moerasspirea, Spiraea. Aspirine werkt prima, zoals we weten, maar kan maagproblemen geven. Dat is bij Moerasspirea niet het geval. Daar zitten namelijk ook stoffen in die verzachtend werken op het maagslijmvlies en zelf goed helpen tegen brandend maagzuur. Het verlicht niet alleen pijn, maar heeft nog een bonus: het helpt het lichaam urinezuur en oxaalzuur kwijt te raken. Daarom wordt het ingezet bij gewrichtspijnen die te maken hebben met verzuring, zoals reumatische aandoeningen en jicht.

In dit geval gebruikte ik dus de wortel voor tinctuur. In de zomer zal ik ook tinctuur van de bloemen maken en beide samenvoegen. Je kunt ook thee zetten met de (gedroogde of verse) bloemen. De smaak is vrij sterk, dus doe er niet teveel van in een mengsel.

Deken van restjes sokkenwol groeit

Ik werk met veel plezier aan mijn sokkenwol deken. Ik ben al met het 51ste vierkantje bezig! Er zijn nu twee blokken van 25 vierkantjes, die ik dan later aan elkaar zet. Leuk is, dat ik van allerlei kanten wol heb ontvangen, in allerlei kleuren. En bolletjes waar ik veel van heb, stuurde ik door naar anderen via Random Acts of Kindness op breicommunity Ravelry. Ik vind het een geweldige manier om restjes sokkenwol op te maken!

Samen breien

Zelf heb ik nog op de basisschool leren breien. De meisjes gingen twee keer per week naar de handwerkjuf, de jongens deden handenarbeid. Zo heb ik leren breien, haken, borduren, macramé-en en werken met de naaimachine. Hoewel ik het toen niet altijd leuk vond, ben ik nu blij met die praktische basis.

Hier in de community zien mensen mij vaak breien tijdens bijeenkomsten en vergaderingen. Ik heb meestal voor dit doel sokken op de pennen staan en heb die inmiddels al zo vaak gemaakt dat ik ze kan breien en intussen mijn aandacht volledig bij de bijeenkomst kan houden. Grappig, dat mensen denken dat met vijf pennen breien zó ingewikkeld is; voor mij is het een no-brainer!

Steeds vaker kwamen mensen naar me toe met de vraag of ik ze kan leren breien en haken. Dat doe ik nu en het is heel gezellig! Op een of andere manier schept het een band om samen iets te doen of te maken. Kopje thee erbij, beetje kletsen, beetje lachen... en ondertussen iets unieks maken.

Zomaar vriendelijk: Random Acts of Kindness

Ik heb vorige week het verschijnsel Random Acts of Kindness ontdekt op een brei-community, Ravelry en ik ben er diep van onder de indruk. Het idee: er is een forum waarop mensen hun wensen zetten. Dat kan van alles zijn: een kaartje, bemoedigende woorden, of een materiële wens. En wie daar zin in heeft, vervult je wens!

Ik moest wel even moed verzamelen om mijn wens op het forum te zetten: sokkengaren voor mijn restjesdeken. Het voelde wat vreemd om zomaar om te vragen zonder iets terug te geven! Zo zijn we niet opgevoed :)! Toen ik rond ging kijken naar de wensen van anderen, begon ik te reageren: een kaartje gestuurd, wol die ik over had opgestuurd. Ik werd er helemaal blij van. Het is bijzonder om te doen en te merken dat er zo veel lieve mensen bestaan. En zo simpel om iemand iets te geven zonder bijbedoeling.

Vanmorgen was er een pakje bij de post en kijk eens wat ik kreeg! Dank je, Kate, you made my day.

Een deken (of sjaal...) van restjes sokkenwol

Dit is niet een goede foto; het is vandaag zo donker geweest dat er gewoon niet genoeg licht was om te fotograferen! Toch wil ik laten zien wat ik aan het maken ben: een deken (of, als dat te ambitieus is, een sjaal) van restjes sokkenwol. Het patroon vind je hier. Ik heb veel restjes, maar lang niet genoeg! Dussss, als je sokkenwol kwijt wilt, laat het me weten!

Gelukkig Nieuwjaar!

Dat we de schoonheid om ons heen en in onszelf mogen zien

Verven met korstmossen

Sinds ik heb ontdekt dat je goed wol kunt verven met korstmossen, zie ik ze overal in de tuin. Ze vallen gewoon van de bomen af! Je ziet hier heel veel korstmossen aan de bomen, omdat de lucht zo zuiver is. Eerst dacht ik dat je hier vooral twee soorten had, maar nu ik eens goed heb gekeken lijken het er meer te zijn. Ik heb ze verzameld en nu staan ze te pruttelen in een pannetje. Ik laat ze minstens een uur op staan. Er verspreidt zich inmiddels een interessante geur door de kamer...

Straks, als het is afgekoeld, zeef ik de korstmossen eruit en voeg ik de wol toe. Dan warm ik de hele boel weer op en laat het opnieuw een uurtje pruttelen. En dan laat ik het een hele nacht afkoelen. Ik kan bijna niet wachten op het resultaat!