Findhorn: terugblik na ruim een jaar

In 2004 gaf iemand mij een boek over de tuin van Findhorn en had ik meteen het gevoel: daar wil ik heen! Na jaren moestuinieren en werken met wat ik noem ‘alledaagse spiritualiteit’ leken twee voor mij belangrijke dingen samen te komen. Binnen enkele weken gingen mijn man Hugo en ik op Experience Week en toen ik de deur binnenstapte liepen de tranen over mijn wangen. Ik was thuis.

In de jaren erna gingen we alleen nog naar Findhorn op vakantie, twee keer per jaar. We spraken er regelmatig over om er te gaan wonen, maar onze kinderen waren nog te jong en het was ook wel een hele stap. Zeker toen we - geïnspireerd vanuit onze ervaringen in Findhorn - Transition Town Groningen startten. Dat voorzag voor een groot deel in onze behoefte aan zingeving, ‘community’ en contact met gelijkgezinden.

Sprong wagen
In september 2010 besloten we de sprong te wagen. We hadden drie maanden om ons huis op te ruimen, veel van onze spullen te verkopen en weg te geven en afscheid te nemen van familie en vrienden. Op 17 december 2010 arriveerden we hier, met elk één koffer en onze fietsen!
Inmiddels zijn we helemaal ingeburgerd. Ik werk fulltime in de tuin en Hugo in de keuken. Mijn werk bestaat deels uit tuinieren en deels uit gasten begeleiden, die naar Findhorn komen om onze manier van werken te ervaren. Daarnaast maak ik in mijn vrije tijd kruidenmiddelen en geef workshops over het gebruik van de planten die hier groeien.

Levendig klooster
Het is een goed leven. In een zeker opzicht is het als het kloosterleven: de structuur van eenvoudig werk, afgewisseld met tijd voor contemplatie. Maar dan wel een erg levendig klooster. We wonen en werken met zo’n vijftig mensen samen in Cluny Hill, een voormalig Victoriaans hotel. Daarnaast is het een wekelijks komen en gaan van gasten. In het hoogseizoen leven we hier met 120 mensen. Erg leerzaam: in Nederland had ik mijn eigen praktijk en stuurde ik vooral mezelf aan. Als het lastig werd met andere mensen was mijn strategie: ik kan het wel alleen. En: ik doe het wel op mijn manier. Dat werkt hier niet. Ik heb – soms op de harde manier - leren samenwerken, leren vragen om hulp. En leren buigen voor wat dienstbaar is voor het geheel, in het besef dat ik op mijn unieke manier bijdraag. Met meer mensen samenwonen is veel duurzamer dan ieder in zijn eigen huis. Op een prettige manier met elkaar kunnen samenleven en kunnen omgaan met conflicten zijn volgens mij de belangrijkste skills die we te leren hebben voor de tijd die voor ons ligt.

Geen rekeningen meer!
Omdat we nog in opleiding zijn, verdienen we niet. Wel hebben we een kamer, alle maaltijden, een schoon huis, een prachtige tuin, een sauna en een mentor die ons helpt met onze persoonlijke groei. En een van de beste dingen is, dat we geen rekeningen meer krijgen! We geven alleen wat uit aan zo nu en dan een reis naar Nederland, uitstapjes en soms een echte cappuccino in het dorp. Kleding en boeken kopen we soms ook, maar er wordt veel geruild en er is een uitgebreide bibliotheek. Hoewel we weinig geld hebben, voelen we ons rijk.
Wat ik een grote bonus vind, is dat ik me zo verbonden voel met Schotland. Het is hier zo weids en mooi, de lucht is fris, ik hou van het klimaat en het licht (hoewel het in de winter ook erg donker kan zijn) en de ruimte. We wonen tegen een bos aan, maar zien ook heuvels en zitten op fietsafstand van de zee.

Inzetten voor beter wereld
Het was lastig voor ons om Transition Town Groningen achter ons te laten. We waren de motor achter het geheel en waren bezorgd of het wel verder zou gaan als we eruit stapten. Het bestaat gelukkig nog wel en het heeft de nieuwe groep natuurlijk tijd gekost om het project op hun manier door te laten gaan. We zijn met TTG begonnen omdat we ons wilden inzetten voor een nieuwe manier van leven en ik ben trots op wat we bereikt hebben. Maar het was ook wel een uitputtingsslag.
Ook hier zetten we ons in voor een nieuwe wereld, maar dan samen met anderen, die daar ook voor hebben gekozen en met vijftig jaar ervaring op deze plek achter ons. We wonen in een ecodorp en ons dagelijks werk is gasten te inspireren hun leven om te gooien. Dat geeft een enorm gevoel van vervulling en ik ben gewoon ontzettend dankbaar dat we hier nu zijn.

De Findhorn Foundation is een spirituele gemeenschap in het noordoosten van Schotland, die dit jaar zijn 50ste verjaardag viert. Het is daarnaast een ecodorp en een holistisch centrum waar cursussen en workshops worden gegeven. Meer informatie vind je op www.findhorn.org.

Dit artikel verscheen eerder in ZOZ van Omslag

Geen tuin? Raamtuin!

Vriendin Selma, die ik ken van Transition Town Groningen, woont in de Groningse binnenstad en werkt regelmatig mee in mijn tuin. Maar ze wilde ook haar eigen groentes verbouwen. Ze kwam op het spoor van Window Farming en liep vervolgens een raamtuinman tegen het lijf. Ze was verkocht.

Een raamtuin is een bouwsel van twee plastic buizen, één boven en één onder. Een pomp zorgt ervoor dat de bovenste buis wordt gevuld met water. Via kleine slangetjes met een druppelaar, druppelt het water in het bovenste potje met kruiden, groente of bloemen. Het potje staat in een plastic colafles zonder bodem en met dop, waar weer een druppelslangetje aan zit. Als de bovenste pot verzadigd is met water, drupt het water via de fles in de volgende pot. En zo voort. Tot het weer in de onderste buis komt. De pomp zorgt ervoor dat bij een bepaalde waterhoogte het water automatisch weer omhoog gepompt wordt.

Ik ben erg benieuwd hoe het gaat werken en welke planten het goed doen met zo'n systeem. Ik vind het er prachtig uitzien en ook vanaf de straat trekt het de belangstelling. Een creatieve manier om je eigen gezonde groenten en kruiden te oogsten!

Groenten in de voortuin

Gisteren ging ik met Hugo langs bij Jos Schlaman, die in onze stad Groningen een biologisch, duurzaam en fairtrade bonbonatelier heeft. Hij is ook de man die binnen Transition Town Groningen het initiatief nam tot de Groninger Gulden, (zie hier en hier) waarmee we op het moment flink in de belangstelling staan. Enfin, te midden van de draaiende chocolademachines (kwijl) vertelde hij over zijn tuin in Eelde Paterswolde.

“Ik had nooit iets met tuinieren. We hebben de achtertuin vooral voor de kinderen ingericht en voor hadden we een terras, wat gras en een oprijlaan. Doordat ik zo veel met duurzaamheid bezig was, kreeg ik steeds meer zin om ook wat groente en fruit te gaan verbouwen. Vorig voorjaar begon ik met wat bessenstruiken en zo kreeg ik al snel de smaak te pakken. In het stuk van de achtertuin dat nog vrij was, heb ik een groot kippenhok gebouwd. Daar lopen op het moment zeven kippen en hanen rondlopen. Nadat in me in de winter uitgebreid heb ingelezen in het biologisch en biologisch-dynamisch verbouwen van groente en fruit, heb ik dit jaar onze oprijlaan voor huis opengebroken, twaalf kuub tuingrond erin gestort en ben ik groente gaan verbouwen.”

Inmiddels heeft Jos een kas, een regenton en een koude bak aan het geheel toegevoegd en verbouwt hij veertig soorten groente en fruit in zijn tuin. Het doet het allemaal prachtig en de buren tonen veel belangstelling. “Er zijn er al heel wat langs geweest die ook wat gaan verbouwen en mij om advies vragen”, vertelt hij enthousiast. Jos experimenteert met effectieve micro-organismen (EM) en met Sonic Bloom, waarbij de planten via een cd een bepaald geluid te horen krijgen. Hij heeft sinds kort ook een blog: Daar komen deze foto's ook vandaan. Leuk he?

Samen in de tuin werken

Elke dinsdagavond stel ik mijn tuin open voor mensen die al werkende willen leren over biologisch tuinieren. Zo ook gisteravond. Er kwamen vijf mensen en met z'n zessen hebben we hard gewerkt, gelachen, informatie uitgewisseld, nieuwe mensen leren kennen, thee van verse kruiden (kan dat dan? Ja, dat kan :)) gedronken met een stroopwafel erbij en onszelf ervan verzekerd dat tuinieren leuk is en met z'n allen nog leuker. We hebben de kwijnende groentetoren gereanimeerd, een verwilderd bed netjes gemaakt, heel veel compost opgebracht, plastic over twee bergen paardenmest gedaan en gras tussen de kruisbessenstruiken uitgehaald. Ik kreeg een schaal met spruitenplanten en wie wilde kon rucola, munt en citroenmelisse meenemen.
Voor mij is dit de kern van wat we met Transition Town doen: samen projecten oppakken, leren, verbinden en plezier maken.
Volgende keer maak ik foto's.

Buurtmoestuin en aardbeientoren

Gisteren bezochten we het project van Henkjan de Haan aan de Resedastraat hier in Groningen. Vanuit de Transition Town gedachte dat samen voedsel verbouwen mensen dichter bij elkaar brengt én zorgt voor meer veerkracht als de olie opraakt, is hij een buurtmoestuin gestart achter zijn huis. Hij benaderde zijn buren, die bijna allemaal enthousiast waren en nam contact op met de gemeente. Ook zij werkten graag mee: ze hielpen het terrein klaar te maken, er kwam een berg houtsnippers van het Stadspark en het project kreeg in korte tijd twee subsidies.

In het Hof van Reseda, zoals de tuin genoemd is, wordt gewerkt volgens het systeem van de Makkelijke Moestuin. Daarbij worden houten bakken gemaakt van 1.20 bij 1.20, waarin zestien vakken komen van 0.30 bij 0.30. In de bak komt een vruchtbaar grondmengsel en in elk vak kan een andere groente worden geteeld. Een ideaal systeem voor mensen die nog weinig ervaring hebben met moestuinieren (bloemen kunnen trouwens ook) en die niet uren in de tuin willen werken. De bakken worden binnenkort geleverd en kunnen dan worden gevuld. Hier een voorbeeld dat ik op internet vond:

Het is een prachtig project en wat mij het meest raakt is wat Henkjan vertelt over wat het voor de buurt doet. "Nu we als buren zo enthousiast gaan voor dit gezamenlijke project loopt iedereen gemakkelijker bij elkaar binnen. We treffen elkaar dagelijks op het achterpad waar ideeën worden uitgewisseld en plannen worden gesmeed voor de komende tijd. En zodra er een probleem rijst is er onder de bewoners iemand die gemakkelijk tot een oplossing komt. Bij grote werkzaamheden zet iedereen zijn schouders eronder. De kinderen uit de buurt vergaderen een keer per week om ideeën te bedenken voor de tuin en de website. Op dit moment loopt er een wedstrijd wie de langste paardenbloem heeft gevonden. Voor het najaar is dat wie de grootste pompoen heeft gekweekt." En dan zijn de tuinen nog niet eens beplant!

Ook is er van het subsidiegeld een aantal regentonnen besteld, om de tuinen straks water te kunnen geven. Bovendien zijn er van afvalhout twee compostbakken gemaakt, zodat de tuin ook nog eens zorgt voor minder afval.

Bovenstaande aardbeientoren is alvast gemaakt door buren die naar de permacultuurcursus waren geweest. Zo'n toren is gemakkelijk te maken van wat grond en stenen en is een leuk project om samen met de kinderen te doen. In de ruimtes tussen de stenen worden aardbeienplanten gezet. Bovenin komt een aarden pot met een gaatje, waarmee je geleidelijk water kunt geven. Zo'n toren heeft een aantal voordelen:

1. De stenen houden wat warmte vast, waardoor de planten eerder bloeien en de vruchten beter rijpen
2. Er ontstaan verschillende klimaatjes: schaduw, halfschaduw en volle zon: handig als je er verschillende soorten planten in wilt doen
3. Water geven gaat gemakkelijk
4. En het grootste voordeel is dat je veel meer aardbeien kunt verbouwen op een oppervlak. Ik denk dat je op het oppervlak van dit torentje zo'n vier planten zou kunnen zetten. In de toren zelf passen er gemakkelijk twintig. Als de planten straks uitlopers krijgen, kunnen ze in de lege gaten worden gezet.

Geniaal toch? Met dit systeem kun je ook een groentetoren maken. Hier is een foto van onze eigen groentetoren:

Zo'n project, daar word ik nou helemaal blij van :)

'k Ben op TV!

Wil je me vanavond nog in actie zien? In het programma Stad in transitie, ga naar OogTV en klik op LiveTV. Spannend!

Nadenken over vliegverkeer

In dit artikel van de hand van Rob Hopkins, oprichter van de Transition Towns beweging en Paul Hendriksen, oprichter van Transition Town Deventer lees je hoe afhankelijk we zijn geworden van vliegverkeer. "Als rond 2020 de fossiele brandstoffen schaars worden, hapert het luchtverkeer ook. Daar moeten we ons op voorbereiden."

Wat is Transition Town? Kijk op de site van 'onze' Transition Town Groningen

Samen snoeien en schoonmaken

Afgelopen zaterdag was er in mijn wijk (Beijum in Groningen) weer een werkochtend. 's Ochtends voelde ik me wat minnetjes, het was koud en ik had geen zin. Toch ben ik gegaan, de zon begon door te komen. Gelukkig maar, want het was een heerlijke ochtend. Om te beginnen waren er zo'n vijftig mensen, jong en oud, op komen dagen. Er was koffie, thee en koek en de stemming was geanimeerd.
Ik ging met een groepje op weg met vuilniszak en grijper. Samen hebben we heel wat blikjes, flesjes, snoepverpakkingen, kapotte tuinstoelen, stoeptegels, plastic zakken en nog veel meer opgeruimd. Het viel me op dat het minder vervuild was dan de vorige keer dat ik meedeed. Het werkt dus! Bestaand afval werkt als een magneet, het trekt meer aan. Het viel me ook op dat de sfeer niet mopperig was, maar opgewekt.
Ondertussen heb ik een aantal nieuwe mensen uit mijn wijk leren kennen. Ik vind dat leuk, het geeft een gevoel van samen. Na afloop waren er broodjes en fruit en hebben we nog even nagepraat. Ook heb ik mailadressen verzameld van belangstellenden voor een ander vrijwilligersproject ik onze wijk: het plukbos, dat in de herfst geplant gaat worden. Er was veel animo voor dit prachtige plan, waarbij een stuk weiland beplant gaat worden met tientallen fruit- en notenbomen en bessenstruiken. Wordt vervolgd!

Fruit en groente in de stad

De avond over eetbare stad, afgelopen maandag georganiseerd door Milieufederatie Groningen, was erg inspirerend. Er was een flinke opkomst, waaronder zeker tien transitioners.

Fruitbomenverzamelaar Dirk Taal maakte me helemaal enthousiast voor oude fruit- en notenrassen. Ik zag opnieuw dat bijvoorbeeld het aantal appelsoorten dat we in de winkel zien (ja, ook de natuurvoedingswinkels!) op één hand te tellen zijn. Het fruit heeft zich moeten aanpassen aan onze logistiek, behoefte aan eenheid en verkoopbaarheid. Dirk maakte duidelijk, dat je vroeger het hele jaar door appels kon eten als je het slim aanpakte, door verschillende rassen te gebruiken. Zo zijn er vroege appels, die al in september op smaak en rijp zijn, en appels die heel lang houdbaar zijn. Hij had een Gloster meegenomen, die hij oktober vorig jaar geplukt had, en die er prima uitzag en goed smaakte!

Ik herinner me die appel nog goed van vroeger. Bij ons thuis kwam de groenteman nog langs de deur met een houten kar. Ik weet nog goed hoe het proefde, zo'n ijskoude cox of gloster van de kar, die naar sigaren rook omdat de groenteman die rookte. Dirk had verschillende appels, kweeperen en noten meegenomen, en ook de producten daarvan. En van al die heerlijkheden mochten wij proeven.

De tweede inleider was Lucas Lauxen, die de stuwende kracht is achter een fruitbomenproject in de wijk Drielanden hier in Groningen. Hij heeft meer dan tien jaar ervaring met fruit in de wijk, het betrekken van de bewoners daarbij en met een opbouwend contact met de Gemeente. Het werd me volkomen duidelijk dat voedsel verbouwen in de stad een goede en open communicatie vraagt. Ik ben erg benieuwd naar de bomen en fiets er binnenkort eens heen. Ook ga ik me aanmelden bij de Noordelijke Pomologen Vereniging, omdat ik graag wil leren oude fruitrassen te kweken en te verzorgen.

Monique Wijn van De Godin Eetbaar Landschap hield een gloedvol en inspirerend verhaal over het belang van zelf voedsel verbouwen, maar ook van het gebruik van wilde planten. Het is leuker, lekkerder, verser, gezonder, goedkoper en produceert minder CO2. En samen groente en fruit verbouwen zorgt ook nog eens voor meer contact met de mensen om je heen, een stukje educatie voor de kinderen en gezond actief zijn in de buitenlucht.

De Milieufederatie wil de komende tijd meer van dit soort cursusavonden gaan organiseren, bijvoorbeeld over fruit snoeien.

Hout en vuur!

Gisterochtend was ik vroeg op en heb ik van eerder gewonnen sap van rode bessen en peren gelei gemaakt. Ook maakte ik yoghurt. Daarna was de eerste bijeenkomst van de nieuwe werkgroep Voeding. Prachtig om te zien hoe we, met het Transition Town-idee, mensen enthousiast hebben gekregen om samen aan de slag te gaan met lokale voeding!

Na afloop naar de tuin gegaan. Daar werd ik opgewacht door S en D, die een vuur hadden gemaakt van allerlei afvalhout in een vuurkorf, die S langs de weg had gevonden. Niet dat een vuur nodig was om ons warm te houden: de temperatuur was raar warm voor de tijd van het jaar. Op een gegeven moment heb ik in mijn t-shirt in de tuin gewerkt! En in het Engels Lake District zijn overstromingen, zoals ze maar eens in de duizend jaar voorkomen. Wanneer worden we nou eens wakker en gaan we écht iets doen aan klimaatopwarming?

We aten samen rond het vuur, aardappelsalade en couscoussalade van S en bread pudding van D. Ook was er zelfgemaakte chai met sojamelk en honing en perensap uit de stoomextractor. Het vuur en de gezelligheid trok ook anderen aan en we wisselden plannen uit voor het komende jaar.

Ik heb twee groentebedden winterklaar gemaakt, door er een dikke laag compost op te doen en het geheel dan te bedekken met blad. Het blad in onze eigen tuin is op, dus togen we met kruiwagen en hark naar het nabijgelegen park om daar blad te verzamelen. Daarna zag het er prachtig uit! Laat de winter maar komen - ik hoop dat hij nog komt...

Na het werken stookten we het vuur weer op en bespraken hoe we een houtopslag kunnen maken om allerlei afvalhout (dikkere stammetjes, pallets etc) droog te kunnen bewaren. De as kunnen we in de compost gebruiken, of op de aardappelbedden.