Rozenbottels in de ontsapper: een experiment

Het is een prachtige herfstdag hier. De rozenbottels staarden me al een week aan. Maar wat een werk zijn ze! Ik heb geleerd dat je ze open moet snijden en de zaadjes eruit moet halen, omdat er haartjes inzitten die irriteren. Ik heb dat vorig jaar gedaan en was er uren mee zoet. Daardoor ben ik nu helemaal klaar voor een experiment!

Ik plukte een tas vol rozenbottels. Je wilt ze zacht, maar nog wel stevig en glimmend hebben. Ik gebruik de dikke, vlezige bottels van de Rosa rugosa. De kroontjes haalde ik eraf. Even afspoelen en dan hup, in de ontsapper.

Ontsapper?! Ja, dat is een geweldig iets. Het is een driedubbele pan. In het onderste gedeelte doe je water, dat je verhit tot het gaat koken en dus stoom geeft. De stoom komt in het bovenste gedeelte, waar het fruit zit. Door de stoom openen de cellen zich en stroomt het sap eruit. Dat komt in het middelste deel van de pan. Daar zit een slangetje aan vast. Het hete en gesteriliseerde sap kun je zo in een schone fles of pot laten stromen en afsluiten. Of in een pan doen er er gelei van maken. Of in een gistingsvat doen en er wijn van maken!

Wat ik nu wil uitvinden is, of de haartjes ook in het sap terechtkomen. Als dit niet gebeurt, maak ik gelei van het sap. Als er nog wel haartjes inzitten, zal ik het door een doek zeven. Werkt dat ook niet, dan maak ik wijn van dit sap. Zo houd ik al altijd iets lekkers aan over.

Ik ga nu terug naar mijn pan en laat jullie weten hoe het ging!

Paardenbloemwortel: nu oogsten

De natuur komt tot leven! Ook de paardenbloemen beginnen te groeien en nu is het een goede tijd om de wortels te oogsten. Je graaft ze op, spoelt en borstelt ze af en dan kun je ze drogen of je maakt er tinctuur van. Voor het drogen snijd je de wortels in kleine stukjes en spreid je ze uit op wat papier of op een doek. Gewoon een tijdje laten drogen en dan in een papieren zakje doen.

Ik heb er tinctuur van gemaakt.

Nadat ik de wortels schoon heb gemaakt, sneed ik ze in stukjes. Daarna gingen ze in een jampotje met wodka erop. Rechts zie je een potje met wortels die ik eerder op tinctuur had gezet. Zo kun je goed zien hoe de tinctuur van kleur verandert als de inhoudsstoffen van de plant in de alcohol oplossen. Ik gebruik de tinctuur drie keer daags, tien druppels. Neem het niet langer dan zes weken en stop dan een tijdje.

Paardebloemwortel maakt de gal vloeibaarder en zorgt voor twee tot vier keer zoveel galafscheiding! Zo helpt het de lever en voorkomt het galstenen. Verder helpen de bitterstoffen je hele spijsvertering: meer speeksel, meer maagsappen en meer pancreassap; dus een betere vertering.

Een derde belangrijke eigenschap is, dat het zorgt dat je meer gaat plassen, wat ook weer reinigend werkt. Bij plaspillen verlies je gemakkelijk kalium, maar paardenbloemwortel bevat juist veel kalium en is dus een heel complete remedie. Dit geldt voor de wortel, maar vooral ook voor het blad. Je kunt dus prima ook wat blad bij de tinctuur doen.

Het voorjaar is dé tijd om wat te gaan reinigen. Paardenbloem past daar helemaal bij, of het nu tinctuur is, of thee van de gedroogde wortel, of jonge blaadjes in de salade.

Veldkers: een gezond en lekker onkruid

Dit onkruidje, Veldkers (Cardamine hirsuta), zie je op het moment veel. Het heeft de speciale eigenschap om te gaan ontkiemen als het kouder wordt en te groeien in de winter! Dat is mooi, want het is ook een eetbaar plantje. En op het moment groeit er niet zoveel eetbaars. Als een telg van de kruisbloemen-familie (net als tuinkers, pinksterbloemen en alle soorten kolen) heeft het een mild peperige smaak, net lekker! Het is een van de allereerste wilde planten die je in het voorjaar kunt eten. Gewoon uit de grond tillen, wassen, worteltjes eraf snijden en door de salade. Gezond is het ook nog: vers uit de tuin en vol vitamine C!

Maak je eigen medicijn

Na een radiostilte sinds maart besloot ik weer eens naar de statistieken van mijn blog te kijken: meer pageviews dan ooit! Reden te meer om weer eens iets te schrijven en te laten zien.

Vanmiddag heb ik tincturen gemaakt van wat er op dit moment in de tuin te vinden is. Dat zijn voornamelijk wortels en schorsen. Ik vond wortels van paardenbloem, moerasspirea en vrouwenmantel en schors van wilg en berberis. De procedure is erg eenvoudig. De schors haal ik van de tak af met een scherp mes. De wortels graaf ik op en was ik. Daarna snijd ik ze fijn en doe ze allemaal apart in een jampotje. Vervolgens giet ik er voldoende wodka op om ze onder te laten staan. De eerste week schud ik ze dagelijks, daarna gaan ze in de kast en blijven ze een paar weken staan. (in Nederland gebruikte ik graanjenever, hier heet dat wodka!) Vervolgens zeef ik ze uit en zijn ze klaar voor gebruik. Hoe en wat? Dat laat ik binnenkort zien!

Zomerse overvloed

Wakker worden. Zelfgemaakte yoghurt pakken. Nootjes erin, wat rozijnen. Een lepel net gemaakte pruimencompote. Klompen aan, dan de tuin in, die een jungle geworden is na ons maandlange vakantie. Naar de Japanse wijnbes. Een handvol van de kleverige, friszoete besjes plukken. In de yoghurt doen. Gaan zitten. Ah...

Goed aardbeienjaar?

Jaren heeft deze aardbeienplant gekwijnd in mijn achtertuin, maar nu ineens staat hij vol in bloei. Ook in de volkstuin bloeien mijn aardbeienplanten volop. Hoe is het met die van jullie? Wordt het een goed aardbeienjaar?

Intussen heb ik alweer tien potten rabarbercompote gemaakt en zes potten rabarber-appeljam, waar ik een fles appelsap van vorig jaar in heb verwerkt. De voorraadkast is alweer aardig gevuld.

Foto's van ons composttoilet

Ik had beloofd wat foto's te posten van het composttoilet dat Hugo heeft gebouwd op ons volkstuincomplex in Beijum, Groningen.

Dit is de buitenkant, bijna helemaal gemaakt van pallethout en andere gekregen en 'gejutte' materialen.

En zo ziet hij er van binnen uit. De doos is goed gelakt, van binnen en buiten.

Voor de sterke magen onder ons ;): een kijkje in het toilet. We werken niet met emmers, zoals het Humanure Handbook adviseert, maar met een groot compartiment in de grond.

Zaagsel krijgen we gratis via één van de tuinders, die werkt bij een bedrijf dat een stammen verwerkt tot haardhout.

Dit is de voorlopige gebruiksaanwijzing. Voorlopig, omdat we nog moeten uitvinden of dit de juiste hoeveelheid zaagsel is en omdat we nog een mooiere willen maken.

Iedereen die in Groningen woont en nieuwsgierig is: kom gewoon een keer kijken - en wellicht een donatie in natura doen :)

Verrassend experiment

Deze appel vond ik gisteren, met nog zo'n twintig andere, in een vergeten hoekje op het zoldertje van mijn schuur. Ik heb hem afgelopen najaar geplukt. Ik was al trots dat we tot nu toe nog steeds aten van de opgeslagen appels, die nu echter wel erg oud en rimpelig aan het worden waren. Normaal gesproken doe ik alle appels per stuk in krantenpapier en leg ze dan samen in een doos op zolder, waar het koel is. Afgelopen herfst had ik zoveel fruit, dat ik bij wijze van experiment een aantal appels in papier in een vuilniszak durfde doen. Dat pakte goed uit: ze waren nog helemaal glad en smaken goed!

Samen snoeien en schoonmaken

Afgelopen zaterdag was er in mijn wijk (Beijum in Groningen) weer een werkochtend. 's Ochtends voelde ik me wat minnetjes, het was koud en ik had geen zin. Toch ben ik gegaan, de zon begon door te komen. Gelukkig maar, want het was een heerlijke ochtend. Om te beginnen waren er zo'n vijftig mensen, jong en oud, op komen dagen. Er was koffie, thee en koek en de stemming was geanimeerd.
Ik ging met een groepje op weg met vuilniszak en grijper. Samen hebben we heel wat blikjes, flesjes, snoepverpakkingen, kapotte tuinstoelen, stoeptegels, plastic zakken en nog veel meer opgeruimd. Het viel me op dat het minder vervuild was dan de vorige keer dat ik meedeed. Het werkt dus! Bestaand afval werkt als een magneet, het trekt meer aan. Het viel me ook op dat de sfeer niet mopperig was, maar opgewekt.
Ondertussen heb ik een aantal nieuwe mensen uit mijn wijk leren kennen. Ik vind dat leuk, het geeft een gevoel van samen. Na afloop waren er broodjes en fruit en hebben we nog even nagepraat. Ook heb ik mailadressen verzameld van belangstellenden voor een ander vrijwilligersproject ik onze wijk: het plukbos, dat in de herfst geplant gaat worden. Er was veel animo voor dit prachtige plan, waarbij een stuk weiland beplant gaat worden met tientallen fruit- en notenbomen en bessenstruiken. Wordt vervolgd!

Enorme pastinaak na winterslaap...

Nog steeds is de grond in mijn tuin bevroren. Maar soms, zoals vorige week, is er even een moment van dooi. Op zo'n moment ging ik op zoek naar een pastinaak, die zichzelf had uitgezaaid in mijn tuin. Door zijn winterslaap kon ik hem eerst niet vinden, maar toen stuitte ik op deze enorme jongen! We hebben er eerst soep van gemaakt en toen nog eens een ovenschotel :)

Spintol: leuk en verslavend

Lang twijfelde ik of ik een spinnenwiel wilde. Het lijkt me geweldig om zelf van een vacht een bol wol te maken. Ik heb het nog niet gedaan, want: alweer een groot ding, misschien kunnen mijn handen het niet en andere bezwaren.
Op de handwerkbeurs vond ik een spintol: een ideaal compromis. Ik heb er de afgelopen dagen mee geoefend en krijg al een aardige draad. Het is leuk werk, verslavend zelfs. Er staan allerlei instructiefilmpjes op youtube (deze bijvoorbeeld, of zoek onder drop spindle). Nu nog leren hoe je van een vuile schapenvacht iets maakt dat je kunt spinnen. Of iemand anders dat laten doen :)

Lokale groente in de winter

Ik kan al meer dan vijf weken niet oogsten in de tuin. De prei staat muurvast in de bevroren grond, de bladkool ziet er zielig en kwetsbaar uit en de veldsla durf ik nu niet te oogsten. De dooi van vandaag maakte dat de tuinier in mij weer wat uit haar winterslaap kwam. Maar vanavond kwam er weer sneeuw en vorst. En de grond is nog steeds keihard.

De groenteschappen bij de natuurvoedingswinkel zijn ook al behoorlijk leeg. En wat er ligt ziet er niet al te best uit en is duur.
Omdat we zoveel mogelijk lokaal en uit het seizoen willen eten vallen we terug op knollen, kolen, wortels en uien. En spelen soms vals met paprika's en bananen. Van de tomatensaus, die ik aan het einde van de zomer hebt geweckt, hebben we heel veel plezier gehad. Maar afgelopen week is de laatste pot opgegaan. De appels die we, gewikkeld in krantenpapier, in kisten hebben opgeslagen, gaan nog wel even mee. Ze zijn wel al behoorlijk verschrompeld. Gelukkig heb ik tientallen potten met stoofperen en appelmoes gemaakt. En met de jam zullen we ook wel uitkomen.

Ik vraag me af hoe je zo'n lange vorstperiode doorkomt als de aanvoer vanuit verre landen lastig en duur wordt, omdat de benzineprijzen stijgen? Meer kolen, knollen en uien verbouwen, dus. Een kas bouwen. Een betere opslag verzinnen. Meer groentes inmaken. En accepteren dat je in een koude winter minder keuze hebt. Ik kan me nu al enorm verheugen op de eerste raapsteeltjes, op veldsla en op -maar zover is het nog lang niet - de eerste asperges en aardbeien.

Koelkast en vriezer uit

Eén van de plannen die ik dit najaar uit wilde voeren is te proberen of we in een deel van het jaar zonder koelkast kunnen leven. Dat wil zeggen: de koelkast blijft staan, maar de stekker gaat eruit.

We beschikken over een fietsschuur, die aan het huis vastzit en waar het in de winter koud genoeg is om voedsel koel te houden. Vlees eten we nauwelijks, diepvriesmaaltijden ook niet en door wat minder zuivel op voorraad te hebben, denken we dat het best zal lukken. Op internet vond ik, dat de koelkast gemiddeld in een Nederlands huishouden zo’n 17% van het totale stroomverbruik voor z'n rekening neemt. Het gemiddelde stroomverbruik per huishouden is 3500 kWh, dus de koelkast gebruikt dan zo’n 590 kWh, wat dan ongeveer 140 euro per jaar kost en voor een CO2-uitstoot zorgt van ongeveer 335 kg per jaar. Ik had in november willen beginnen, maar toen was het veel te zacht buiten. Nu is het koud genoeg, en heb ik alles uit de koelkast in de schuur gezet.

De vriezer had ik al eerder leeggehaald. Daar zat voornamelijk onze bessenoogst in, omdat we een grote oogst hadden en een drukke tijd, zodat we niet alles konden verwerken. Bovendien waren we door onze voorraad lege jampotten heen. Inmiddels is daar allemaal jam en sap van gemaakt, zodat er geen elektriciteit voor nodig is om het goed te houden.

Een sok voor mijn mobiel

Erg groen is hij niet, mijn nieuwe mobiel. De oude is ergens uit mijn zak gerold en meldde zich niet meer. Twee weken was ik zonder, wat eigenlijk best rustig was. Maar nu is er de nieuwe, met internet, fotocamera en nog veel meer. Ze heet Panter, omdat ze zwart en glanzend is. Ze kwam in een doos vol toeters en bellen. Na frustrerende uren achter handleiding en internet besloot ik dat ik er alleen maar mee ga bellen. Om haar mooi en glimmend te houden heb ik een sok voor haar gebreid. Van een restje wol. Spaart weer geld en brandstof voor productie en vervoer.