Vier workshops in Findhorn komende maand

Ik organiseer hier op het moment vier workshops. Hier is wat informatie:

Come and connect to the abundance of the Winter season!

Craig Gibsone and Eveline Rodenburg invite you to four hands-on workshops around the theme of Winter that will renew your connection to seasonal preparations, to the land and to traditional herbal practices. We’ll be harvesting, gardening, preparing and cooking in Craig’s beautiful barrelhouse where the daily practice of permaculture is present all around.

Each workshop starts by walking around the garden looking at what can be harvested and what can be done this time of year. We might do the tiny first sowings under glass and prepare a dish with our harvest. Then - gathering around the warmth of the woodstove - we will make traditional remedies for coughs, colds, dry skin and other winter conditions.

Craig is an intuitive natural gardener and eco builder applying it in a happy chaotic way while constantly observing the interconnected nature of all things
Eveline is a naturopath and herbalist passionate about keeping the traditional knowledge of herbal medicine alive

Venue: Craig’s inspiring barrelhouse, kitchen and garden
Dates and time: January 12th, 19th and 26th, February 2nd from 11-4pm.
Cost: £ 25 per workshop, £ 90 for block of all four. You can book separate workshops.

For further information and to book your place: evelinerodenburg@gmail.com, call Eveline on 07553 695 620 or drop a note in the GO. Or simply talk to us!

Zaaien in toiletrolletjes

Iemand vroeg me hoe ik dat doe, zaaien in toiletrolletjes. Wel, dat is nogal simpel.

1: verzamel genoeg toiletrolletjes - bijvoorbeeld de hele winter. Hier in de Findhorn Foundation heb ik na een paar weken al genoeg :)

2: zet ze in een zaaibak of een lage kartonnen doos

3: vul de rolletjes in de zak met zaaigrond of in een emmer door er met de vingers van beide handen potgrond in elk uiteinde te duwen. Zo mors je nauwelijks met grond. Zorg ervoor dat de grond er niet te los in zit en houd in het geval van peulen ongeveer 2 cm onder de bovenrand vrij.

4: leg de zaden erin

5: vul de kokertjes verder op met potgrond en druk opnieuw aan. Ze zijn nu tot de bovenrand gevuld.

6: geef water (niet te veel, dan rotten de zaden!) en wacht...

7: hebben de plantjes twee of drie paar blaadjes, zet ze dan met kokertje en al in de grond. Voordeel is dat de wortel helemaal intact blijft en de plantjes dus zo weinig mogelijk stress ervaren. Het kokertje verteert vanzelf en is voer voor de wormen. Ik gebruik deze methode voor wat grotere zaden als peulen, erwten, lathyrus, tuinbonen, sperziebonen en maïs.

Als de peulen er zo uit zien, kunnen ze de tuin in. Veel plezier ermee!

Samen in de tuin werken

Elke dinsdagavond stel ik mijn tuin open voor mensen die al werkende willen leren over biologisch tuinieren. Zo ook gisteravond. Er kwamen vijf mensen en met z'n zessen hebben we hard gewerkt, gelachen, informatie uitgewisseld, nieuwe mensen leren kennen, thee van verse kruiden (kan dat dan? Ja, dat kan :)) gedronken met een stroopwafel erbij en onszelf ervan verzekerd dat tuinieren leuk is en met z'n allen nog leuker. We hebben de kwijnende groentetoren gereanimeerd, een verwilderd bed netjes gemaakt, heel veel compost opgebracht, plastic over twee bergen paardenmest gedaan en gras tussen de kruisbessenstruiken uitgehaald. Ik kreeg een schaal met spruitenplanten en wie wilde kon rucola, munt en citroenmelisse meenemen.
Voor mij is dit de kern van wat we met Transition Town doen: samen projecten oppakken, leren, verbinden en plezier maken.
Volgende keer maak ik foto's.

Aardappelen in autobanden - deel 2 :)

Eind mei vertelde ik hier over het verbouwen van aardappelen in autobanden. Teunie van de bekende (zelfs de kranten schrijven erover!) blog Eenvoudig Leven vroeg me waarom je niet gewoon in de autobanden kon planten, in plaats van er steeds een band en grond bij te doen. Dan was een goede vraag, waar ik nu op in wil gaan.

Toen ik voor het eerst van deze methode hoorde, las ik dat je door te stapelen een veel grotere oogst kunt krijgen. Dat werkt zo: de aardappel heeft één hoofdwortel en een aantal zijwortels. Aan de zijwortels vormt hij de aardappelen, die in feite dus een soort verdikte wortels zijn. Als je steeds weer nieuw grond toevoegt, verleid je hem ertoe steeds hoger te groeien en dus ook meer zijwortels te maken. Uiteindelijk zou de plant dan over de hele lengte aardappelen vormen. Zo kun je, aldus de informatie, wel vijf keer zoveel oogsten dan normaal op zo'n klein oppervlak.

Nu merk je aan mijn toon al dat er iets aan de hand is :). Ik doe dit al een paar jaar, maar heb nog nooit een overdreven grote oogst gehad. Wel gewoon een goede oogst. En de aardappelen bevonden zich voornamelijk onderin, dus niet over de hele lengte. Misschien werkt het beter bij een bepaald soort aardappelen of heb ik iets fout gedaan. Eén ding dat ik kan bedenken, is dat het elk jaar tijdens mijn vakantie nogal droog was. Daar is zo'n aardappeltoren natuurlijk gevoeliger voor dan aardappelen in de grond. Waarschijnlijk heb je meer opbrengst als je vaker water geeft.

Mijn conclusie is, dat je er ook voor kunt kiezen gewoon te planten in de autobanden en de banden dan als een soort grote plantenpot beschouwen. Dan nog steeds is het handig om de toren op te bouwen tot twee of drie banden en steeds grond toe te voeden. Ten eerste omdat de planten aangeaard moeten worden om te voorkomen dat er licht bij de knollen komt en groen (en oneetbaar) worden. Verder ondersteun je zo de planten, die anders omvallen. Een derde voordeel is dat je halfverteerde compost kunt gebruiken, maar ook bijvoorbeeld zaagsel uit de huisdierenkooi, hooi dat je in de buurt vindt, oud stro of ander organisch materiaal. Dat verteert vrolijk mee en zorgt voor extra voeding en bescherming tegen verdamping van water. Als dat organisch materiaal levert uiteindelijk een berg prachtige compost op als je de aardappels gaat oogsten, zodat je twee toepassingen in één hebt.

Dit filmpje rept over mega-oogsten, en legt ook goed uit hoe je het doet. Zullen we anders ervaringen uitwisselen en van elkaar leren hoe we de methode kunnen perfectioneren?

PS: de foto is van Ginou Ghoueiri en dit is haar website met aardappelkunst. Ik vind het prachtig! :)

Slakkeninvasie

De broeierige warmte, gecombineerd met een zachte regen, is slug heaven. Nadat afgelopen week mijn thuis met liefde opgekweekte slaplantjes allemaal waren verdwenen - ik dacht eerst nog dat ik me vergist had, maar een glinsterend spoor verried wat er was gebeurd - én de paksoi vol gaten zat én de aardappelen bijna geen blad meer hadden, had ik er genoeg van. Er moest iet gebeuren.

Ik heb in de jaren dat ik groente verbouw op verschillende manieren en met wisselend succes slakken bestreden. Met koffiedik (nooit gemerkt dat het hielp), as (idem), bier (werkt wel, maar op tijd de potjes legen, yuk!) en met de blauwe escar-go-korrels die bij ons op de tuin biologische korrels worden genoemd. Wat ze natuurlijk niet zijn. En die op een of andere manier dit jaar onvoldoende werken. De slakken eten ze als een soort voorgerecht op, om vervolgens aan je planten te beginnen, zo lijkt het.

Ik besloot me daarom tot het ouderwetse handwerk te wenden: slakken rapen in de avondschemering. Ik begon voorzichtig, met handschoenen aan, maar werd steeds driester. Ineens zag ik ze overal. Na een half uur had ik zeker 250 slakken gevangen. Medetuinders kieperen hun emmertje om in de sloot achter de tuin, maar ik, bang voor slecht karma, ben een heel eind met ze gaan wandelen. In een weiland heb ik ze losgelaten. En nu maar hopen dat ze daar voldoende te eten hebben. Morgen ga ik weer.

Aardappels in autobanden

Aardappelen kun je prima verbouwen in oude autobanden. In je moestuin, maar ook gewoon bij huis. Neem een autoband en doe daar half verteerde compost in. Leg er drie tot vijf pootaardappelen in. Doe er nog wat meer compost in en geef water.

Kijk, hier zijn ze al aardig gegroeid! Leg er nu een tweede band op...

En bedelf de aardappelen dan weer met halfrijpe compost. Potgrond kan natuurlijk ook.

Zo ga je door met compost erop doen, tot de autobanden gevuld zijn. Je kunt er ook nog een derde band op doen. Waarom je dit zou doen? De voordelen:

1. Extra warmte door de zwarte banden, en dus meer groei.
2. Geen problemen met aardappelmoeheid en dergelijke: de grond is steeds weer nieuw
3. Veel voeding door de compost
4. Gemakkelijk oogsten: je tilt de banden op, oogst de compost (die inmiddels klaar is) en de aardappels
5. Veel oogst op weinig plek. Je kunt dit ook doen op tegels, beton en dergelijke
6. Flexibel: je vindt gemakkelijk een hoekje voor de aardappels
7. Je hoeft niet te spitten :)

Ik doe dit nu voor het derde jaar en het werkt goed.

Compostvaten werken wel!

Afgelopen week hebben we twee van de drie compostvaten bij huis geleegd. Een werkje van nog geen half uur per stuk, dat we samen deden. Ik vertel er iets over, omdat mensen altijd tegen me zeggen dat ze niks met de vaten kunnen en dat de vaten niet werken.

Waar zet je het vat neer?

• Ik zet de vaten in de schaduw. Mijn ervaring is dat ze te droog worden als ze te heet staan
• Zet ze niet te ver van je huis, anders ga je er bij kou en regen tegenop zien om je emmertje met keukenafval erin te legen

Wat gaat erin?

• Het belangrijkste ‘geheim’ is denk ik, dat je er van alles in doet en niet heel veel van één ding
• Wij vullen de vaten voornamelijk met tuinafval en keukenafval. Die mix is belangrijk: het keukenafval brengt ook wat vocht in.
• Verder doe ik er papier in uit de papierversnipperaar, oude eierdozen en ander onbedrukt papier dat ik niet hergebruik. Vinden de wormen fijn.
• Sinaasappelschillen kunnen ook, maar steeds een beetje. Dus geen tien sinaasappels per dag
• Takken versnipper ik, ik ben in het gelukkige bezit van een hakselaar. Ook de buren komen wel met hun takken.
• Een buurman brengt me zijn kippenmest, die gaat er ook door.
• Als ik bij de boer melk haal, neem ik vaak ook een emmertje verse mest mee. Daardoor krijg ik vanzelf meer warmte en meer wormen
• Er verder gaat alles wat maar enigszins organisch is, erin. Inclusief t-shirts van katoen, truien van wol, oude broeken, notenschillen, etc etc

En dan?

• Niet zo veel. Ik pleeg weinig onderhoud. Vroeger zette ik de inhoud van de vaten om, maar toen ik merkte dat het zonder dat ook goed ging, ben ik daarmee gestopt. Ik ben van nature luiJ
• Wat ik wel doe is met een roerstok (kan ook met een ander handgereedschap) de dingen die ik er net ingegooid heb wat oppervlakkig mengen met de rest.
• Als het er erg droog uitziet, er allemaal beestjes inzitten en het lijkt alsof er niets gebeurt, dan giet ik er zo nu en dan een gietertje water in. Dat doe ik trouwens bijna nooit, omdat het bij mij niet nodig is.
• Je merkt dat het goed gaat als de inhoud na verloop van tijd slinkt en je regelmatig met je hand kunt voelen dat zich warmte ontwikkelt. Dat laatste gebeurt met name in het vat dat je aan het vullen bent.

Wanneer leeg je ze?

• Als het vat vol is, ga ik een ander vat vullen en laat het volle nog zeker twee maanden staan, in de winter wat langer. Het is dus handig om tenminste twee vaten te hebben. Zelf heb ik er drie: twee achter het huis en één voor. Onze achtertuin is overigens ongeveer 50 vierkante meter en op het moment ik vul zeker vijf vaten per jaar.
• De bovenste laag verteert vaak niet goed. Daardoor lijkt het alsof het nog niet klaar is. Als je even wat dieper graaft, zie je de compost die klaar is. Vaak zitten daar dan ook wat compostwormen in.

Hoe leeg je ze?

• Op een gegeven moment (meestal als de andere twee vaten vol zijn) ga ik ze legen. Ik doe dat van boven af. Het allerbovenste deel is meestal nog niet helemaal verteerd, dat gooi ik dat in het vat dat op dat moment in gebruik is.
• Let op: legen via het luikje aan de onderkant werkt niet. Ook kun je door dat luikje niet goed zien hoe het met de compost is, omdat er vaak droog spul voor zit. Ik begrijp niet waarom ze dat luikje maken
• Pas als het vat voor het grootste deel leeg is, haal ik de bovenkant er helemaal van af om de rest van de compost te kunnen oogsten. Je kun natuurlijk ook meteen de bovenkant eraf halen, maar dan is de kans dat je overal compost morst groot. Het is wel minder vermoeiend dan, omdat je niet zo diep hoeft te ‘graven’.

Zelf heb ik deze keer de compost in zakken gedaan - 18 stuks! – en met de fietskar naar de volkstuin gebracht. De inhoud van het vorige vat heb ik tussen de planten in de voortuin verspreid.

Succes!

Flessen beschermen tegen slakken

Behalve wc-rolletjes gebruik ik ook nog ander afval in de tuin: plastic flesjes. Ik koop ze zelf niet meer, maar ze zijn volop langs het fietspad te vinden. Ik heb al veel mensen verbaasd door ze op te rapen :). Thuis gekomen spoel ik ze uit, knip of snijd de bodem eruit, haal het etiket eraf en gooi de dop in de afvalbak. Dan gaan ze in de tuin op pas geplante groentetjes. Op de bovenste foto zie je de peterselie die ik vanmorgen plantte. De flesjes beschermen goed tegen slakken en werken bovendien als een kleine kas. Zodra de planten wat groter zijn, redden ze zich meestal wel als er een slak (of twee...) langs komt.

Onderstaand wat grotere flessen op net geplante broccoliplantjes. Echt mooi is het niet, maar het werkt wel. Het witte poeder dat je op de grond ziet, is tarwemeel, waar een beestje in was gekomen. Ik heb het in de tuin gestrooid als voer voor de wormen, die er dan weer plantenvoeding van maken. Geleerd van veganistisch boer Jan van Arragon van de Bioakker.

Woelmuizen te slim af met WC-rolletjes

De peulen en erwten die ik twee weken geleden gezaaid heb in wc-rolletjes beginnen eindelijk op te komen. Ik zaai bonen en erwten niet meer rechtstreeks in de tuin, sinds ze vorig jaar allemaal verdwenen waren, waarschijnlijk door hongerige woelmuizen :(

Het systeem met de toiletrolletjes werkt echter ook prima: de peulen gaan straks met rolletje en al de grond in. De zaden kunnen een mooie lange wortel vormen en de rolletjes verteren vanzelf. Ik wou alleen dat ik meer rolletjes had verzameld, want ik ben er nu al bijna doorheen. Wie spaart er met me mee?

Enorme pastinaak na winterslaap...

Nog steeds is de grond in mijn tuin bevroren. Maar soms, zoals vorige week, is er even een moment van dooi. Op zo'n moment ging ik op zoek naar een pastinaak, die zichzelf had uitgezaaid in mijn tuin. Door zijn winterslaap kon ik hem eerst niet vinden, maar toen stuitte ik op deze enorme jongen! We hebben er eerst soep van gemaakt en toen nog eens een ovenschotel :)

Wilgentakken

De gemeente is hier de wilgen aan het knotten. We hebben een aantal takken gejut, die we verderop in het jaar in de moestuin gaan gebruiken. Voor de bonen bijvoorbeeld, of om planten die om dreigen te vallen mee te versterken. Ik hoop wel, dat ze niet al te sterk wortel gaan schieten, en ik ze er aan het einde van het jaar niet meer uit kan krijgen.

De zijtakken hebben we eraf geknipt en gehakseld, zodat we die onder de bessenstruiken kunnen gebruiken als mulch. Ik mulch al een paar jaar onder deze struiken en heb steeds weer een grote oogst van dikke bessen. Ook het zaagsel waar Bob de cavia op gepoept heeft, gebruik ik daar. Ik vind dat een leuke sport, dingen gebruiken die er al zijn :).

Heerlijk: vorst!

Gelukkig is de vorst toch gekomen. En hoe! Het is vriest hier in Groningen dat het kraakt en buiten is het prachtig. De vogels krijgen dagelijks te eten en komen nu heel dicht bij huis. En overal zit een laagje rijp op. Een echt kerstplaatje.

Gelukkig heb ik de tuin al grotendeels winterklaar gemaakt. De meeste tuiniers op onze volkstuin spitten de kleigrond, maar dat doe ik al jaren niet meer. Ik bedekt de grond met een dikke laag compost en bedek die met wat voorhanden is. Vorig jaar had ik stro, dit jaar gebruik ik bladeren. Het spitten van de zware klei heb ik altijd een rotkarwei gevonden. Grappig is dat met name de mannen op het complex wel spitten en het ook leuk schijnen te vinden. Misschien is het meer een mannending :-). In ieder geval verstoort spitten de bodem en het doel ervan - een losse grond in het voorjaar - bereik ik met mijn methode ook prima. Bovendien voeg ik zo extra humus en voeding toe.

De prei, veldsla en ander groen kan ik nu even niet oogsten, de kool wel. Van een spruitplant, die een medetuinder op zijn composthoop had gegooid nadat hij de spruiten eraf had gehaald, heb ik de zogenaamde spruitenkop meegenomen. Van oudsher werd deze gebruikt voor soep of andere gerechten: de smaak is heerlijk. Snijd de bladeren fijn en doe ze in de groentebouillon met wat ui, prei en aardappel. Eventueel pureren. Eet smakelijk!

Eten uit de tuin

Vandaag vroeg iemand me of ik de hele zomer uit de tuin kan eten. Ja, zei ik, en de hele winter ook. Natuurlijk eten we niet elke dag alles uit de tuin. Maar vanavond bijvoorbeeld: ik heb nog een stukje pompoen, twee preitjes en dan heb ik nog wat blaadjes voor in de roerbak: eeuwige moes, een vaste koolplant die het hele jaar oogstbaar is, en rode snijbiet, die overal in de tuin zich heeft uitgezaaid. Ook is er nog een maaltje verse veldsla, die ook wel of vijf plekken in de tuin groeit. Onder het blad vond ik nog een prachtig rood met geel appeltje, die is voor het ontbijt morgen :-) Wat een rijkdom!

Hout en vuur!

Gisterochtend was ik vroeg op en heb ik van eerder gewonnen sap van rode bessen en peren gelei gemaakt. Ook maakte ik yoghurt. Daarna was de eerste bijeenkomst van de nieuwe werkgroep Voeding. Prachtig om te zien hoe we, met het Transition Town-idee, mensen enthousiast hebben gekregen om samen aan de slag te gaan met lokale voeding!

Na afloop naar de tuin gegaan. Daar werd ik opgewacht door S en D, die een vuur hadden gemaakt van allerlei afvalhout in een vuurkorf, die S langs de weg had gevonden. Niet dat een vuur nodig was om ons warm te houden: de temperatuur was raar warm voor de tijd van het jaar. Op een gegeven moment heb ik in mijn t-shirt in de tuin gewerkt! En in het Engels Lake District zijn overstromingen, zoals ze maar eens in de duizend jaar voorkomen. Wanneer worden we nou eens wakker en gaan we écht iets doen aan klimaatopwarming?

We aten samen rond het vuur, aardappelsalade en couscoussalade van S en bread pudding van D. Ook was er zelfgemaakte chai met sojamelk en honing en perensap uit de stoomextractor. Het vuur en de gezelligheid trok ook anderen aan en we wisselden plannen uit voor het komende jaar.

Ik heb twee groentebedden winterklaar gemaakt, door er een dikke laag compost op te doen en het geheel dan te bedekken met blad. Het blad in onze eigen tuin is op, dus togen we met kruiwagen en hark naar het nabijgelegen park om daar blad te verzamelen. Daarna zag het er prachtig uit! Laat de winter maar komen - ik hoop dat hij nog komt...

Na het werken stookten we het vuur weer op en bespraken hoe we een houtopslag kunnen maken om allerlei afvalhout (dikkere stammetjes, pallets etc) droog te kunnen bewaren. De as kunnen we in de compost gebruiken, of op de aardappelbedden.