Heerlijk: vorst!

Gelukkig is de vorst toch gekomen. En hoe! Het is vriest hier in Groningen dat het kraakt en buiten is het prachtig. De vogels krijgen dagelijks te eten en komen nu heel dicht bij huis. En overal zit een laagje rijp op. Een echt kerstplaatje.

Gelukkig heb ik de tuin al grotendeels winterklaar gemaakt. De meeste tuiniers op onze volkstuin spitten de kleigrond, maar dat doe ik al jaren niet meer. Ik bedekt de grond met een dikke laag compost en bedek die met wat voorhanden is. Vorig jaar had ik stro, dit jaar gebruik ik bladeren. Het spitten van de zware klei heb ik altijd een rotkarwei gevonden. Grappig is dat met name de mannen op het complex wel spitten en het ook leuk schijnen te vinden. Misschien is het meer een mannending :-). In ieder geval verstoort spitten de bodem en het doel ervan - een losse grond in het voorjaar - bereik ik met mijn methode ook prima. Bovendien voeg ik zo extra humus en voeding toe.

De prei, veldsla en ander groen kan ik nu even niet oogsten, de kool wel. Van een spruitplant, die een medetuinder op zijn composthoop had gegooid nadat hij de spruiten eraf had gehaald, heb ik de zogenaamde spruitenkop meegenomen. Van oudsher werd deze gebruikt voor soep of andere gerechten: de smaak is heerlijk. Snijd de bladeren fijn en doe ze in de groentebouillon met wat ui, prei en aardappel. Eventueel pureren. Eet smakelijk!

Voeding: wat wel en wat niet?

Hoe meer ik me verdiep in voeding, hoe beter ik zie dat goede voeding essentieel is voor je gezondheid. Heel veel ziektes hebben een link met (verkeerde) voeding. Tegelijkertijd raak je als consument het spoor behoorlijk bijster: is yoghurt nou goed of niet? Is vlees moeilijk verteerbaar en verzurend, of is het essentieel voor het behoud van een goede gezondheid? En dan: wat voor de een goed is, valt helemaal verkeerd bij de ander.

Ik heb geleerd dat als ik wil weten wat bij mij past, ik ook gewoon bij mezelf te rade kan gaan. Hoe voelt het als ik iets gegeten heb? Word ik er energiek van of moe? Voel ik me licht of juist vol? Heb ik het echt geproefd, gevoeld in mijn mond, ervan genoten? Ook kun je de volgende test doen: tel een minuut je hartslag en schrijf het aantal slagen op. Eet datgene, waarvan je je afvraagt hoe je erop reageert. Meet dan na een half uur opnieuw je hartslag. Is die nu sneller, bijvoorbeeld vijf slagen of meer, dan heeft je lichaam moeite dat voedingsmiddel te verteren.

Mijn eerste omgekeerde sok

Gisteren ben ik begonnen aan mijn eerste van-teen-tot-boordsok. Na tientallen traditioneel gebreide sokken (voor niet-breiers: die brei je van boord tot teen) is het leuk weer een nieuwe techniek te leren. En helemaal niet moeilijk! Met de beroemde Judy's Magic Cast On.

Ik koos ervoor, omdat Hugo zijn boorden graag lang heeft en ik uit angst dat de wol halverwege de laatste sok op is, de boorden niet te lang wil maken. Nu kan ik net zo lang doorbreien tot de bol op is. Het breiwerk gaat mee op reis, net als de kleurige muts die ik aan het maken ben. Daarover later meer...

Eten in de trein

Ik ben de hele dag in Middelburg geweest en straks ga ik met Pauline en een vriendin in de trein weer naar Groningen. Het was een rustige dag en ik heb genoten van het rondwandelen in een andere stad, de geweldige boekhandel die ze hier hebben en gewoon de rust van niets hoeven.

Ik heb een pastasalade gemaakt voor in de trein straks; het is een reis van ruim vier uur - als alles goed gaat - en mijn ervaring is dat je knap melig wordt als je alleen leeft op wat er op stations te koop is: snoep, frituurwaar, koffie... Dat is trouwens ook nog eens onbehoorlijk duur. Toen ik laatst uit dorstige wanhoop een flesje water wilde kopen, moest ik daar 2,25 voor neerleggen!

Enfin, wij gaan zo lekker picknicken met een pastasalade met boontjes, tomaat, pesto, avocado, veldsla en pijnboompitjes. En toe een stukje chocola...

Flink water bespaard!

Afgelopen week heb ik de meterstand van het waterbedrijf doorgegeven en werd duidelijk dat we dit jaar 57 kubieke meter hebben gebruikt (met drie personen), wat een stuk minder is dan de 72 van vorig jaar. Die besparing komt vooral op het conto van ons veranderde plasgedrag. Niet dat we minder zijn gaan plassen, we doen dit niet altijd meer in de wc. We gebruiken emmertjes met zaagsel, die als ze verzadigd zijn, op de composthoop goed werk doen.

In de Findhorn Community in Schotland, waar we twee keer per jaar komen, maakten we kennis met het composttoilet volgens het systeem van het Humanure Handbook. Dat werkt verrassend goed en eenvoudig: je spoelt niet met drinkwater (!), maar gooit wat zaagsel achter je poep en plas aan. Dat laat je twee jaar composteren, en gebruikt het dan op de tuin. Voor de zekerheid doe je dat niet op het groentebed, maar bijvoorbeeld op bloembedden of onder fruitbomen. Omdat eventuele ziekteverwekkers alleen in ontlasting zitten en wij alleen urine verzamelen, gaan onze emmertjes op de gewone composthoop. Zo hebben we onze hoeveelheid compost meer dan verdubbeld en ons waterverbruik flink gereduceerd.

Sterrenkijken voor beginners...

Gisteravond was het helder en koud en dus maakten we 's avonds een wandeling om naar de sterren te kijken. We hadden onze sterrenkaart bij ons en hielden al 100 meter van huis halt om naar de hemel te kijken. Omdat de straatlantaarns en de maan zoveel licht verspreidden, zagen we echter niets. Daarom liepen we verder naar achter de wijk, naar het Kardinger bos. Onderweg scheen de maan zo helder, dat we grapjes maakten over een manesteek en manebrandcreme :). Bij het bos was het wel wat, maar niet veel donkerder. En hoe we ook keken, veel verder dan de Grote Beer kwamen we niet. Op zo'n kaart ziet het er allemaal heel overzichtelijk uit, de sterren verbonden door lijnen. In het echt, zonder die lijnen, konden we ons helemaal niet meer oriënteren! Hoe pak je zoiets aan?

Prachtige dag

Ik had me voorgenomen een flink stuk aan mijn stageverslag te werken vandaag. Nadat ik thuis de was had gedaan en een desembrood had gekneed, ging ik naar de Wiershoeck om te studeren. Maar het was zo'n prachtige dag, dat ik me al snel opgesloten voelde. Ik besloot mijn verslag even te laten wat het was en de fiets te pakken om rondom de stad wat eten te kopen.

Bij een boer in Zuidwolde vond ik knolselderij, een grote bloemkool en een dikke prei, samen voor nog geen twee euro. In Garmerwolde, bij de Agrishop, kocht ik lokale boerenkaas en meel van Mulder Pot uit Kropswolde. Onderweg in Garmerwolde nog eieren gescoord (tien voor een euro, de kippen lopen lekker buiten) en bij een boerderij twee kilo heerlijke appels voor twee euro. Helaas was de melkwagen net geweest, zodat ik mijn lege melkflessen niet kon vullen met rauwe, volle melk. Met mijn fietstassen vol en de wind in de rug fietste ik door de weilanden weer terug. Daar kan geen winkelcentrum tegenop!

Eten uit de tuin

Vandaag vroeg iemand me of ik de hele zomer uit de tuin kan eten. Ja, zei ik, en de hele winter ook. Natuurlijk eten we niet elke dag alles uit de tuin. Maar vanavond bijvoorbeeld: ik heb nog een stukje pompoen, twee preitjes en dan heb ik nog wat blaadjes voor in de roerbak: eeuwige moes, een vaste koolplant die het hele jaar oogstbaar is, en rode snijbiet, die overal in de tuin zich heeft uitgezaaid. Ook is er nog een maaltje verse veldsla, die ook wel of vijf plekken in de tuin groeit. Onder het blad vond ik nog een prachtig rood met geel appeltje, die is voor het ontbijt morgen :-) Wat een rijkdom!

Drie vliegen in één klap

In mijn volkstuin heb ik koolplantjes gezet in het bed, waarin eerder veldsla groeide. De koolplanten doen het goed, en de veldsla heeft zich uitbundig uitgezaaid. Nu kan ik twee groentes oogsten van één plek! Bovendien zorgt de veldsla voor een goede bodembedekking, die het onkruid onderdrukt en ervoor zorgt dat voedingsstoffen in de bodem niet uitspoelen.

Fruit en groente in de stad

De avond over eetbare stad, afgelopen maandag georganiseerd door Milieufederatie Groningen, was erg inspirerend. Er was een flinke opkomst, waaronder zeker tien transitioners.

Fruitbomenverzamelaar Dirk Taal maakte me helemaal enthousiast voor oude fruit- en notenrassen. Ik zag opnieuw dat bijvoorbeeld het aantal appelsoorten dat we in de winkel zien (ja, ook de natuurvoedingswinkels!) op één hand te tellen zijn. Het fruit heeft zich moeten aanpassen aan onze logistiek, behoefte aan eenheid en verkoopbaarheid. Dirk maakte duidelijk, dat je vroeger het hele jaar door appels kon eten als je het slim aanpakte, door verschillende rassen te gebruiken. Zo zijn er vroege appels, die al in september op smaak en rijp zijn, en appels die heel lang houdbaar zijn. Hij had een Gloster meegenomen, die hij oktober vorig jaar geplukt had, en die er prima uitzag en goed smaakte!

Ik herinner me die appel nog goed van vroeger. Bij ons thuis kwam de groenteman nog langs de deur met een houten kar. Ik weet nog goed hoe het proefde, zo'n ijskoude cox of gloster van de kar, die naar sigaren rook omdat de groenteman die rookte. Dirk had verschillende appels, kweeperen en noten meegenomen, en ook de producten daarvan. En van al die heerlijkheden mochten wij proeven.

De tweede inleider was Lucas Lauxen, die de stuwende kracht is achter een fruitbomenproject in de wijk Drielanden hier in Groningen. Hij heeft meer dan tien jaar ervaring met fruit in de wijk, het betrekken van de bewoners daarbij en met een opbouwend contact met de Gemeente. Het werd me volkomen duidelijk dat voedsel verbouwen in de stad een goede en open communicatie vraagt. Ik ben erg benieuwd naar de bomen en fiets er binnenkort eens heen. Ook ga ik me aanmelden bij de Noordelijke Pomologen Vereniging, omdat ik graag wil leren oude fruitrassen te kweken en te verzorgen.

Monique Wijn van De Godin Eetbaar Landschap hield een gloedvol en inspirerend verhaal over het belang van zelf voedsel verbouwen, maar ook van het gebruik van wilde planten. Het is leuker, lekkerder, verser, gezonder, goedkoper en produceert minder CO2. En samen groente en fruit verbouwen zorgt ook nog eens voor meer contact met de mensen om je heen, een stukje educatie voor de kinderen en gezond actief zijn in de buitenlucht.

De Milieufederatie wil de komende tijd meer van dit soort cursusavonden gaan organiseren, bijvoorbeeld over fruit snoeien.

Mini-groente

Tuinkers is een wel heel gemakkelijke groente om te verbouwen. Ik heb twee glazen schaaltjes met een stalen roostertje erop. Water erin, zaadjes erop en na een dag of vijf kun je oogsten. Ook lekker met rucola- of radijszaad. Wij gebruiken het op brood en in de salade.

Verder vandaag een mooi desembrood gebakken. We aten pompoensoep die ik gisteren al maakte, met een heerlijke, zoete pompoen, kaneel, gember en laurier.

Vanavond ga ik naar een avond over eetbaar groen in de stad van de Milieufederatie Groningen. Als je trouwens op de link klikt, zie je een foto van mij en Sabine in de tuin! Dat ontdekte ik net... Ik heb er zin in: er komen veel Transitioners en het onderwerp is inpirerend. Alleen het regent en waait. Dan maar wéér de regenjas, regenbroek en in dit geval ook de hoezen over mijn schoenen aantrekken. Gelukkig heb ik een elektrische fiets, dus ik zoef erheen!

Melkzuur inmaken

Ik had me voorgenomen helemaal niets te gaan doen vandaag - onzin natuurlijk - maar nog in ochtendjas bedacht ik dat ik wat groente melkzuur wilde inmaken. Melkzuur inmaken is in onbruik geraakt, wat jammer is, omdat het de enige manier van conserveren is, waarbij je aan voedingswaarde wint in plaats van verliest. Het procédé is eenvoudig: je snijdt of raspt de groente, mengt met zout en wat melkwei, doet het in een glazen pot met klikklak deksel en zet het op een warme plek. De melkzuurbacteriën, die in de groente zelf zitten, maar ook in de wei, zetten de suikers om in meer melkzuur. Daardoor worden de groentes zuur en dus houdbaar. Zuurkool wordt ook op deze manier gemaakt. Het zout wordt toegevoegd om te zorgen dat de groentes niet bederven zolang er nog te weinig melkzuur is gemaakt. Ik dacht altijd dat dit alleen kon in een groot stenen vat, maar het gaat ook prima in wat grotere glazen potten.

Ik maakte twee potten: één met wortel en gember en één met rode kool, ui, appel, kruidnagel en laurierblad. Ik ga ze op zolder zetten, bij de verwarmingsketel. Na een paar dagen moeten ze dan koeler en over een week of zes zijn ze klaar. Wordt vervolgd!

Hout en vuur!

Gisterochtend was ik vroeg op en heb ik van eerder gewonnen sap van rode bessen en peren gelei gemaakt. Ook maakte ik yoghurt. Daarna was de eerste bijeenkomst van de nieuwe werkgroep Voeding. Prachtig om te zien hoe we, met het Transition Town-idee, mensen enthousiast hebben gekregen om samen aan de slag te gaan met lokale voeding!

Na afloop naar de tuin gegaan. Daar werd ik opgewacht door S en D, die een vuur hadden gemaakt van allerlei afvalhout in een vuurkorf, die S langs de weg had gevonden. Niet dat een vuur nodig was om ons warm te houden: de temperatuur was raar warm voor de tijd van het jaar. Op een gegeven moment heb ik in mijn t-shirt in de tuin gewerkt! En in het Engels Lake District zijn overstromingen, zoals ze maar eens in de duizend jaar voorkomen. Wanneer worden we nou eens wakker en gaan we écht iets doen aan klimaatopwarming?

We aten samen rond het vuur, aardappelsalade en couscoussalade van S en bread pudding van D. Ook was er zelfgemaakte chai met sojamelk en honing en perensap uit de stoomextractor. Het vuur en de gezelligheid trok ook anderen aan en we wisselden plannen uit voor het komende jaar.

Ik heb twee groentebedden winterklaar gemaakt, door er een dikke laag compost op te doen en het geheel dan te bedekken met blad. Het blad in onze eigen tuin is op, dus togen we met kruiwagen en hark naar het nabijgelegen park om daar blad te verzamelen. Daarna zag het er prachtig uit! Laat de winter maar komen - ik hoop dat hij nog komt...

Na het werken stookten we het vuur weer op en bespraken hoe we een houtopslag kunnen maken om allerlei afvalhout (dikkere stammetjes, pallets etc) droog te kunnen bewaren. De as kunnen we in de compost gebruiken, of op de aardappelbedden.

Een sok voor mijn mobiel

Erg groen is hij niet, mijn nieuwe mobiel. De oude is ergens uit mijn zak gerold en meldde zich niet meer. Twee weken was ik zonder, wat eigenlijk best rustig was. Maar nu is er de nieuwe, met internet, fotocamera en nog veel meer. Ze heet Panter, omdat ze zwart en glanzend is. Ze kwam in een doos vol toeters en bellen. Na frustrerende uren achter handleiding en internet besloot ik dat ik er alleen maar mee ga bellen. Om haar mooi en glimmend te houden heb ik een sok voor haar gebreid. Van een restje wol. Spaart weer geld en brandstof voor productie en vervoer.